سازمان‌های مردم نهاد، فرصت یا آسیب؟

یکی از پدیده‌های بشری که ریشه‌ی دور تاریخی دارد، سازمان‌های مردم نهاد است که در دهه‌های اخیر با رنگ و بوی خاصی در دانش مدیریت و جامعه شناسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند.

به تاریخ گذشته نمی‌پردازیم و همین اشاره کافی است که سازمان‌های مردم نهاد در گذشته با امروز به شدت متفاوت هستند و مهمترین تفاوت در این است که سازمان‌های مردم نهاد گذشته نیاز به کسب مجوز و تبعیت از قوانین مکتوب حکومتی برای تشکیل و تداوم نداشتند.

اما نهادهای غیر دولتی امروز که تحت عنوان سمن(سازمان‌های مردم نهاد) یا NGO(NON GOVERMEN ORGANIZATION) نامیده و شناسایی می‌شوند، به عنوان یکی از پدیده‌های معاصر در جوامع مختلف نمود و حیات یافتند که جامعه‌ی ایرانی ما نیز تابعی از آن است.

در ایران، بعد از انقلاب اسلامی و در هنگام دفاع مقدس و بعد از آن به شدت به تعداد این نهادها افزوده شد تا جایی که الان هر سازمان دولتی با تعداد زیادی از این سمن‌ها در گیر است و در بسیاری از آنها، سازمان غیر دولتی(مردم نهاد) تبدیل به معضل بزرگی برای آنها شده‌است.

به سرعت به نکاتی اشاره می‌کنم:

1-    سازمان‌های مردم نهاد به شدت متوقع شده اند و از دولت وام خواهی می‌کنند در حالی که مردم نهاد نباید توقع جا و مکان و بودجه از دولت داشته باشد که در این صورت خود به نهادی دولتی تبدیل می‌شود.

2-    سازمان‌های مردم نهاد برای سازمان‌هایی مانند ملی جوانان ، وزارت کشوف بنیاد شهید، شهرداری و... تبدیل به معضلی شده‌اند که نیاز به مدیریت جدید دارند در حالی که سمن‌ها نباید دست و پاگیر دیگر سازمان‌ها باشند بلکه باید کمک‌کننده به آنها باشند.

3-    سمن‌ها بسیار کوچک هستند و تعداد محدودی از افراد را در بر می‌گیرند و این به معنی اثربخشی ناچیز آنهاست.

4-    سمن ها با هم در ارتباط نیستند و گاه به عنوان رقیب در برابر هم قرار می‌گیرند.

5-    سمن‌ها در کنار سازمان‌های دولتی قرار ندارند و تضاد فکری و عملیاتی شدیدی بین آنها وچود دارد که به شدت آنها را در جنگ سرد فرو برده است.

6-    سازمان‌های مردم نهاد به شدت گرایش به فعالیت‌های اقتصادی و درامدزا پیدا کرده‌اند که بر خلاف ماهیت وجودی آنهاست.

7-    سمن ها در بسیاری از موارد دچار سوءاستفاده‌های تبلیغاتی می‌شوند که بر خلاف اساسنامه‌ی آنهاست.

8-    بر عملکرد سمن‌ها نظارت درستی وجود ندارد و این موجب آسیب‌های خاص خود می‌شود.

9-    و...

با این اشاره‌ی کوتاه، جای تأمل است که سازمان‌های مردم نهاد فرصتی برای رشد اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی هستند یا آسیبی جدی که باید فکری برای آنها کرد!