ای خود من، بدان و آگاه باش که تعصب مرا احمق آفرید و یک بعدی بودن مرا منحرف کرد.

بدون شک، تعصب نقطه ی کور اندیشه ی آدمی است. زمانی که به این کلمه می اندیشم، دوران عرب جاهلیت در ذهنم نقش می بندد؛ دورانی که به دوران عصبیت و جاهلیت معروف است؛ که به درستی، جهل و تعصب کنار هم قرار می گیرند.

تعصب شکلی از ایمان است؛ با این تفاوت که ایمان برآمده از عقل و احساس و دانش است، اما تعصب برآمده فقط از احساس. در یکی شور و شعور نهفته است و در دیگری فقط شور کور.

ایمان داشتن با خصوصیت به روز ماندن و هر روز ایمان و اعتقاد را مرور کردن و درستی و نادرستی آن را سنجیدن همراه است تا نکند ایمانی کور و بی بینش در وجود کسی بماند و بگندد. ایمان روز افزون است و افزونی آن بر اساس دانش و بینش مکتبی است و همین دانش و بینش مکتبی است که بر اساس مکتب مشخص، عقل، فکر، دانش و احساس فرد را جهت می دهد و به مرور زمان در مسیر درست قرار می دهد و آهسته و پیوسته او را به پیش می برد.

اما تعصب، شوری کور است که به چشم دل و دانش می زند و هر دو را کور می کند. اگر مطالعه ای هست، فقط در جهت تثبیت بیشتر تعصب است و اصل بی طرفی در تحقیق را نقض می کند.

آدم متعصب، آدم منطقی نیست، بلکه کاملا احساسی است. اهل تحقیق نیست، چون نمی تواند بی‌طرفی را در تحقیق رعایت کند.

ایمان راستین زمانی معنا دارد که همواره با شک همراه باشد. هر بار شک و بررسی و رسیدن به جواب درست. این حرکت از شک و رسیدن به جواب درست، بدان معنی است که اگر جواب همان جواب اولی باشد، ایمان مستحکم تر و اگر غیر آن باشد، اصلاح احساس های قلبی بر اساس تعقل(رسول باطنی) و دانش و تفکر ممکن می شود؛ اما تعصب، اجازه ی شک نمی دهد که بررسی مجددی در کار باشد.

در قانون عرفان اسلامی، محاسبه و حساب کشی هر لحظه ای از خود از اصول عرفان است، اما در تعصب، محاسبه ای وجود ندارد و هر چه هست ، مراقبه است.

ایمان چشم دل باز می کند تا هدف را بهتر دید، اما تعصب چشم دل را می بندد تا جز یک هدف و یک شخص را نبینی.

ایمان ، چیزی شبیه دوست داشتنی است که شریعتی در مقاله دوست داشتن برتر از عشق است از آن یاد می کند و تعصب از جنش عشق کوری است که عقل را کنار نهاده و جز یک چهره را زیبا نمی داند، نه این که دیگر چهره ها زیبا نیستند؛ بلکه از آن جهت که او جز آن چهره، چهرة دیگری نمی بیند که بتواند مقایسه کند.

در این روزگار، تعصب به مرام، مسلک و مذهب از بدترین بیماری های بشری است مخصوصا اگر تعصب، از نوع سیاسی اش باشد.